Tetikçinin elindeki TL’yi aldık: Merkez Bankası ve BDDK’nın aldığı tedbirler işe yaradı

Sokak gösterileri ve askeri kalkışmalarla Türkiye’yi hedef alan yurt dışı kaynaklı saldırılar, son yıllarda ekonomi ve finans alanında yapılmaya başlandı. 15 Temmuz 2016’daki darbe girişiminin ardından alenileşen finansal saldırıların en büyüğü, Ağustos 2018 ve Aralık 2022’de yapıldı. Türkiye’nin yumuşak karnı olarak görülen ‘finansal istikrar’ı bozma hedefiyle yazılan senaryolar, TL’nin zayıf düşürülmesi için sahnelendi. Spekülatörlerin, rahatça manipülasyon yapabildikleri alanların başında ise swap (para değiş tokuşu) işlemleri geliyor.

Ekonomisinin düzlüğe çıktığı ve siyasi istikrarının güçlü olduğu dönemlerde Türkiye’yi hedef alanların, en önemli silahı ellerindeki TL oldu. Yurt içinde faaliyet gösteren yabancı menşeli bazı finans kuruluşlarıyla iş birliği yaparak yüklü miktarda TL toplayan traderlar (Finansal işlem yapan), avucunda tutmak istedikleri finansal piyasada organize şekilde hareket ederek döviz-TL alım ve satım işleri üzerinden kur dengesini sarsmaya çalıştı.

Ağustos 2018’de ABD Başkanı Donald Trump, “Ekonominizi mahvederim” tehdidi savurduğunda, swaplar yoluyla Türkiye ekonomisini hedef alanların elinde 50-60 milyar dolarlık TL pozisyonu vardı. Yurt dışı yerleşiklerin net swap pozisyonları 15 Temmuz 2016’da darbe girişimi yapıldığında 10 milyar dolar civarındaydı. Hain girişimden sonra hızla artan bu rakam, 2017’nin sonunda 60 milyar dolar seviyesine kadar yükseldi. Topladıkları TL’leri silah gibi kullanmaktan çekinmeyen New York, Londra, Frankfurt merkezli finansal tetikçiler, Ağustos 2018’de büyük saldırıda bulundu.

Doları 4,8 TL’den 6,6 TL’ye yükselten spekülatörlerin bu sıkıştırmalarının ardından Merkez Bankası, Eylül 2018’deki Para Politikası Kurulu toplantısında faizleri 625 baz puan artırarak yüzde 17,25’ten yüzde 24’e çıkardı. Daha sonra Merkez Bankası, Mayıs 2020’de aldığı kararlarla faizleri yüzde 5,28’e kadar düşürdü. Türkiye’nin bu hamlesine karşı aynı çevreler, yeniden TL’yi zayıf düşürerek cevap vermeye çalıştı. Mart 2021’de faizler yüzde 19’e yükseltilse de Türkiye ekonomisini hedef alanlar, bu saldırılarını Kur Korumalı Hesap’ın devreye alındığı 20 Aralık 2021 tarihine kadar sürdürdü.

Doların 18,36 liradan döndüğü o günkü kararların ardından duyurulan Türkiye Ekonomi Modeli ile liralaşma politikaları devreye alındı ve sıkı şekilde sürdürülüyor. Ağustos 2018 ve Aralık 2022’de Türkiye’yi hedef alan finansal operasyonlara benzer yurt dışı kaynaklı bir saldırıyı bugün yapmak iyice zorlaştı. Çünkü o gün 50-60 milyar dolara karşılık gelen TL’yi elinde tutanların bugünkü swaplardaki toplam TL pozisyonu 3,7 milyar dolar civarında bulunuyor. Üstelik bu rakamın sadece 1 milyar dolar kadarı kısa vadeli swaplardan oluşuyor.

Finansal istikrarsızlığı amaçlayan saldırılarla Türkiye, yıllarca faiz-döviz-enflasyon kıskacında tutuldu. TL’yi zayıf düşürüp dövizi yükselten rantçı çevreler, Merkez Bankası’nı faiz yükseltmeye zorladıktan sonra ellerindeki dövizleri yüksek faizden Hazine’ye sattılar. Sürekli işletilen bu rant çarkı sayesinde rantiyeciler kazançlarını katlarken, Türkiye; sürüklendiği istikrarsızlıktan kurtulmak için daha fazla bedel ödemek zorunda kaldı. 1980’li yılların sonlarında başlayan bu soygun oyunu, Türkiye’nin gücünü toparlayıp ayakları üzerinde durmaya başladığı her dönem sahnelenmeye çalışıldı.

Merkez Bankası (MB) ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), yapılan operasyonların önüne geçmek için bir dizi tedbir aldı. Yerel bankaların yurt dışına TL satışı sınırlandırıldı. Türkiye’deki bankalar, yurt dışına ancak sermayelerinin yüzde 25’i kadar TL satabilmesi, TL üzerindeki baskıyı iyice hafifletti. Bu düzenlemenin ardından, Londra piyasasında TL bulmak zorlaştığı için TL swapların miktarı adeta dip yaptı. Yurt dışı kaynaklı spekülatif atakları azaltmak adına alınan önlemler Haziran 2022’de bir miktar gevşetilse de, hayati önem taşıyan diğer önlemler sürdüğü için TL swap pozisyonlarında ciddi bir değişiklik olmadı.